Blaski Bułgarii cz.9

Zapraszamy do ostatniego odcinka mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Święty mnich

Pisząc ikony na pewno spotkaliśmy przedstawienia św. Jana (Iwana) Rilskiego. Ten najbardziej chyba znany bułgarski pustelnik żył w X wieku. Opuściwszy klasztor osiadł samotnie w górach. Z czasem wokół Jana zaczęli się gromadzić uczniowie i powstał klasztor. Obecne położenie klasztoru, odległe o ok. 4 km od pierwotnego, sięga roku 1335, gdy feudalny władca Chrelio wybudował wieżę obronną z kaplicą na szczycie oraz niewielką cerkiew. Na jej miejscu w latach 1834-37 wybudowano okazałą świątynię bogato udekorowaną freskami przez znanych ikonografów m.in. Dymitra i Zacharego Zografów. Z tego okresu pochodzą również otaczające kościół zabudowania klasztorne, w których można zobaczyć m.in. zbiór ikon, przedmioty kultu religijnego oraz cele mnichów.

Klasztor Rilski pełnił ważną rolę w okresie panowania tureckiego. Był ważnym ośrodkiem duchowym i piśmienniczym, przez co również narażonym na liczne ataki i zniszczenia. Do dziś pozostaje symbolem oporu i odrodzenia narodowego. Doczesne szczątki świętego założyciela spoczywają przy głównym ikonostasie kościoła i są odsłaniane do adoracji przez licznie przybywających tu wiernych.

 

Pięknie odnowiony kompleks klasztorny zachwyca zdobieniami. Ściany zabudowań pomalowano w proste wzory biało – czarno - czerwonymi farbami. Natomiast podcienia świątyni bogato udekorowano obrazami z Apokalipsy św. Jana. Jak wielkiej wyobraźni było trzeba dla stworzenia tych wspaniałych ikon! Niczego podobnego jeszcze nie widziałam.

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcia: 

 

 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

Blaski Bułgarii cz.8

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Ślady pokoleń

Nad rzeką Boyana, u stóp góry Witosza leży stolica Bułgarii – Sofia. Założona przez Serdów i stąd nazwana Serdica, przechodziła pod panowanie greckie i rzymskie a następnie bizantyjskie i osmańskie. Obecna nazwa wywodzi się prawdopodobnie od kościoła św. Sofii usytuowanej w centrum miasta. Jest to niewielka trzynawowa ceglana świątynia z IV w n.e., pod której posadzką odkryto starożytne grobowce (II w p.n.e. – II w n.e.). W pobliżu znajduje się pałac prawosławnych biskupów oraz wybudowana w latach 1882-1912 katedra św. Aleksandra Newskiego. Właśnie w podziemiach tej świątyni znajduje się wspaniałe muzeum ikon – prawdziwy raj dla każdego, kto kocha ikony.

Sofia jest bogata w kościoły, choć nie zawsze je widać. Bywają otoczone wysokimi blokami, jak rotunda św. Jerzego - najstarszy kościół Sofii wybudowany przez Rzymian w IV w. i zdobiony freskami z VI, IX i XI w., czy kościół św. Mikołaja cudotwórcy lub wmurowane we współczesne budynki jak św. Pietka czy ruiny kościoła św. Zbawiciela. Przy okazji budowy metra, pod obecnym poziomem miasta odkryto wiele pozostałości z czasów starożytnych. A ile jeszcze czeka na odkrycie… ?

Na dzisiejszych przedmieściach Sofii warto odwiedzić kościół Bojański świętych Mikołaja i Pantalejmona. Wybudowany na przełomie X-XI wieku, wraz z potrzebami lokalnej społeczności był rozbudowywany kolejno w XIII i XIX wieku. Poszczególne części różnią się zastosowanymi materiałami (cegła, kamień, drewno) i stylem oraz zdobieniami wnętrza. W kościele zachowały się trzy warstwy niesamowitych fresków z XI, XIII i XVI wieku, w tym pełno-postaciowe, realistyczne przedstawienia XIII-wiecznych notabli, dobroczyńców kościoła.

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcia: 
  

 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

Blaski Bułgarii cz.7

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Podpis ikonopisa

Można by zorganizować całą osobną wyprawę, aby zobaczyć piękne klasztory Bułgarii. Tylko kieszonkowy przewodnik dla turystów wskazuje ich 94, a ile innych czeka jeszcze na odkrycie?

Klasztor Baczkowski  jest drugim co do wielkości i znaczenia. Założył go Gruzin,  były żołnierz, Grzegorz Bakuriani w 1084 roku.  Przez lata zamieszkiwali go mnisi z Gruzji, a później również Bułgarzy. W klasztorze działała szkoła i biblioteka, w której zgromadzono bogaty zbiór ksiąg staro-gruzińskich, bułgarskich i bizantyjskich. Dzięki swojemu położeniu, często był miejscem przechodnim dla podążających z góry Atos do Bizancjum bądź Gruzji.

Największym skarbem klasztoru jest ikona Matki  Bożej przywieziona z Kars w 1310 roku i umieszczona w głównej cerkwi z początku XVII wieku  p.w. Zaśnięcia Matki Bożej. Przestawia ona Maryję z przytulonym do policzka Matki Dzieciątkiem.  Ikona jest zakryta ozdobną ryzą, a twarze Matki i Syna przydymione.

W tym samym czasie, co główna świątynia, powstał nowy, bogato udekorowany freskami refektarz. Na suficie refektarza przedstawiono rodowód Chrystusa, zaś na ścianie wejściowej sąd ostateczny, a w niszy Matkę Bożą na tronie w otoczeniu aniołów. Mniejszy kościół p.w. św. Mikołaja ozdobił w 1840 roku Zahari Zograf i pozostawił … swoją podobiznę na fresku w przedsionku.  Należał on do bułgarskiej szkoły ikonopisów z Tryavny.
 

Położone w górach niewielkie miasto Tryavna cieszyło się względną swobodą w czasach osmańskich. Ponieważ okolica nie miała urodzajnych ziem, w mieście rozwinęło się rzemiosło. Nie wiadomo, kiedy ikonografowie pojawili się w Tryavnie. Pierwsze ich imiona znaleziono na freskach z początku XVIII wieku w monasterach Matki Bożej, Świętej Trójcy oraz kościołach św. Jerzego i Atanazego. Ikonopisów nazywano często „daskali” – nauczyciel, gdyż umieli pisać i czytać, a wracając po skończonych pracach na okres zimowy do domu, otwierali szkoły. Pisaniem ikon zajmowały się kolejne pokolenia rodzin: Vitanov, Zahariev, Minev i Minchov, a rodzinne przekazy prawie zawsze mówią o Górze Atos, jako miejscu nauki pierwszych ikonografów z tych rodzin. Dzisiejsi badacze wskazują na widoczne w malarstwie wpływy greckie, bizantyjskie i ruskie. Dla mnie wiele XIX-wiecznych ikon tej szkoły, wskazuje również na inspirację sztuką zachodnią.

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcia: 
 

 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

Blaski Bułgarii cz.6

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Trzy góry

Jeszcze ze szkolnej geografii przypomina mi się miasto Płowdiw.  Obecna nazwa pochodzi zaledwie z XIX wieku, ale miejsce to zasiedlili już Trakowie, a następnie Grecy (Filippolis) i Rzymianie. Ci ostatni nazwali je Trimontium, od trzech wzniesień, na których jest zbudowane. Uliczki starego miasta, wyłożone dużymi kamieniami, pną się stromo wśród malowniczych 1-2 piętrowych domów o charakterystycznie podpartych wyższych kondygnacjach.  Nawet mur miejski został częściowo wykorzystany jako ściana domu.
 

 

W XVII – wiecznej cerkwi św. Konstantyna i Heleny oglądamy bogato rzeźbiony ikonostas.  Jego ikony wskazują na inspirację malarstwem zachodnim lub szkołę ikonograficzną z Tryavny. W sąsiednim muzeum mamy możliwość zobaczenia zbioru ikon. Wśród nich znajdujemy tzw. „Jerusalimia” ikonę przedstawiającą wiele scen biblijnych i apokryficznych w jednym, spójnym kolorystycznie przedstawieniu. Jest też niepozorna ikona Matki Bożej poraniona wg legendy przez pewnego mnicha. Mnich ten odpowiadał za porządek w świątyni. Często z powodu swoich obowiązków spóźniał się na wspólny posiłek i musiał zadowolić jedynie chlebem i solą. Pewnego dnia, gdy czyścił nożem wosk po uroczystej liturgii pełen gniewu uderzył nim Matkę Bożą. Z rany na ikonie popłynęła krew, a nieszczęsny mnich ze strachu oślepł i stracił władzę w ręce. Mnisi modlili się za swojego współbrata i Święta Dziewica przywróciła mu wzrok. Ręka mnicha pozostała jednak bezwładna.

Schodząc górnej części Starego miasta mijamy pięknie usytuowany na zboczu i świetnie zachowany amfiteatr. Za nim panorama z bardziej współczesną zabudową i wieża katedry katolickiej, którą w 2002 roku nawiedził Jan Paweł II. W dolnej części miasta wielkie wrażenie robi częściowo odkopany hipodrom. Większa jego część ciągnie się pod dzisiejszą ulicą i kamienicami. Skrajna część, z odsłoniętymi siedzeniami dla widzów, tworzy mini amfiteatr wykorzystywany np. jako miejsce koncertów.  Na górnym poziomie z hipodromem sąsiaduje wybudowany w 1364 roku, ale nadal czynny i odnowiony 7 lat temu meczet. Pominięta przez lokalnego przewodnika pozostałość po trudnych dla chrześcijan czasach osmańskich.

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcia: 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

 

Blaski Bułgarii cz.5

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Bułgarski Jan Chrzciciel

Kolejny półwysep w Bułgarii i mamy kolejne historyczne miasto – Sozopol (historyczna grecka Apolonia). I tym razem od lądu oddziela je wysoki kamienny mur rozbudowywany w kolejnych wiekach przez mieszkańców. Tuż obok lokalnego muzeum można oglądać kamienne kotwice – kanciasto ciosane kamienie z otworami na liny. Zabudowa Sozopolu przypomina Nesebyr. Dwupoziomowe kamienno-drewniane domy, urokliwe kościółki (np. wbudowany w zbocze kościół Matki Bożej z pięknie rzeźbioną konstrukcją ikonostasu), przeplatają się z ruinami starych budowli.
 

W cerkwi św. Cyryla i Metodego znajdują się niezwykłe relikwie. W czasie prac archeologicznych na pobliskiej wyspie św. Jana w zespole klasztornym, którego początki sięgają V w., znaleziono w 2010 roku niewielki sarkofag z kośćmi ręki i głowy. Obok sarkofagu zachowała się skrzynka z inskrypcją wskazującą na św. Jana Chrzciciela. Badania naukowe potwierdziły, że kości pochodzą z I w. n.e. z Bliskiego Wschodu. Uznano je za relikwie św. Jana Chrzciciela i udostępniono do kultu wiernych.
 

Pobliskie główne miasto – Burgas (greckie Pirgos) - to  znany ośrodek miejski i przemysłowy, oraz miejsce przejazdowe dla osób udających się na wypoczynek do nadmorskich kurortów np. Słonecznego Brzegu.  Znajduje się tu m.in. kościół katolicki, w którym pracują polscy kapłani oraz kościół ormiański z pomnikiem upamiętniającym ludobójstwo Ormian, którego setna rocznica jest obchodzona w bieżącym roku. Z kolei w parku, nad brzegiem morza stoi pomnik Adama Mickiewicza, który mieszkał tu przez kilka miesięcy w 1855 roku.

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcia: 

Sozopol

Burgas

 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

Blaski Bułgarii cz.4

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Czarna Madonna

W Europie znajdziemy wiele rzeźb noszących miano Czarnej Madonny, ale zaledwie trzy ikony są tak nazywane: Ikona Matki Bożej Częstochowskiej, ikona z greckiej wyspy Kithira oraz ikona Matki Bożej z kościoła Wniebowzięcia Matki Bożej w Nesebyrze.  Kościół, w którym jest prezentowana ikona Nesebyrska został wybudowany w XIX wieku, a jego miejsce miała wskazać sama ikona, która ukazała się bawiącym dzieciom się na drzewie.
 

Ikona powstała w XIII wieku w stylu bizantyjskim i wg lokalnej legendy pochodzi z góry Atos. Przedstawia ona Matkę Bożą z Dzieciątkiem w typie Hodegetria. Większość ikony zasłania ozdobna ryza. Nie dziwi to, skoro ikona słynie cudami i ratowała miasto i jego mieszkańców w ciągu burzliwej historii.

Miasto zostało założone na półwyspie w VII w. p.n.e. przez Traków i nosiło nazwę Mesembria  (Melsambria - miasto (króla) Melsa). Wielokrotnie podbijana, podupadała lub rozkwitała dzięki rozwojowi handlu i rzemiosła. Lokalna arystokracja ufundowała 40 kościołów, co jeśli weźmiemy pod uwagę rozmiar półwyspu 850 na 350 metrów jest prawdziwym ewenementem. Kościoły, nie koniecznie dużych rozmiarów, mają pięknie zdobione kolorowym kamieniem, cegłą i ceramiką ściany zewnętrzne oraz freski we wnętrzach.
 

Nie wszystkie zachowały się do naszych czasów, ale nawet ruiny robią wrażenie. Szczególnie piękne są: kościół św. Stefana z freskiem sądu ostatecznego na ścianie wejściowej (XI w.) i bogatym wystrojem wnętrza oraz kościół Zbawiciela – malutki (niecałe 12x6 m), prosty kościółek z XVII w. ozdobiony freskami wewnątrz. Warto przyjrzeć się również świeckiej zabudowie. Tradycyjnie domy posiadają dwa poziomy: kamienny parter i drewniane pierwsze piętro. Z kamienia również powstały dobrze zachowane mury obronne. Poszczególne, różniące się użytym materiałem (kamień polny, ciosany, cegła) i wiekiem warstwy dopełniają historię tego obronnego miasta.

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcie: 

 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

Blaski Bułgarii cz.3

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Morska stolica

10-go listopada 1444 roku wojska chrześcijańskie pod dowództwem króla Węgier i Polski Władysława III poniosła klęskę w bitwie z wojskami tureckimi Murada II. Król Polski zginął, ale ciała jego nie odnaleziono. Stało się to przyczyną późniejszych domysłów i spekulacji.  Dopiero 3 lata po śmierci króla wybrano jego następcę na tron Polski.

Wydarzenia, o których mówimy, miały miejsce pod Warną. Obecnie jest to trzecie, co do wielkości, miasto Bułgarii, nazywane „morską stolicą”.  Powstało w VI w p.n.e. jako grecka kolonia o nazwie Odessos. W kolejnych wiekach należało do Rzymian i Bizancjum, a następnie w VII w. zostało podbite przez Awarów lub Słowian. Ci ostatni na starych ruinach założyli miasto Warna. W czasach drugiego państwa bułgarskiego odgrywało ważną rolę w handlu zbożem.  Od XIV do XIX w. znalazło się po panowaniem Imperium Tureckiego.

Warna łączy historię i współczesność. Jest to najstarsze stanowisko archeologiczne, gdzie odnaleziono złote przedmioty. Na obrzeżach miasta, na jednym z trackich kurhanów, wybudowano mauzoleum dla upamiętnienia przegranej bitwy z 1444 roku.

My z kolei oglądamy współczesne oblicze miasta, w tym XIX wieczną Uspienską katedrę prawosławną.  Wybudowana z ofiar Warneńczyków w stylu bizantyńskim, posiada freski z lat 50-tych XX wieku i późniejsze witraże. Stelaż głównego ikonostasu, tron biskupi i inne rzeźbione drewniane elementy wyposażenia mają czarny kolor. Razem z oknami przysłoniętymi witrażami zaciemniają wnętrze tworząc, mimo dużych rozmiarów cerkwi, miejsce dogodne dla modlitwy i skupienia.

Warto na koniec dodać, że właśnie historyczna grecka nazwa Warny była inspiracją do nazwy Odessy na Krymie.
 

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcie: 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

 

Blaski Bułgarii cz.2

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

40 dziewic

Przylądek Kaliakra wchodzi w głąb Morza Czarnego na głębokość około 2 kilometrów. Tworzą go wysokie na 70 m czerwone klify skalne wyżłobione przez wodę i wiatry. Można tu znaleźć naturalne groty i jaskinie używane nawet dziś np. jako pomieszczenia niewielkiego lokalnego muzeum. 

Układ przylądka i dogodne warunki obronne wykorzystali starożytni Trakowie budując w IV w. p.n.e. ufortyfikowaną osadę.  Z tego okresu pochodzi mur wysoki na 2 metry i długi na  440 metrów zbudowany w poprzek przylądka. W kolejnych wiekach przebudowywali to miejsce i mieszkali tu Grecy, Rzymianie, Bułgarzy i Turcy. W XIV wieku niejaki Dobrotitsa umiejscowił stolicę swojego księstwa a miasto przeżyło swój rozkwit. Z tego okresu pochodzą nowe fortyfikacje, studnie i ruiny kościołów chrześcijańskich zburzonych podczas najazdu Tureckiego pod koniec XIV w.  

Z najazdem osmańskim wiąże się również żywa do dziś opowieść o 40 pięknych dziewczętach, które nie chcąc trafić do Tureckiego haremu połączyły się splecionymi warkoczami i rzuciły ze stromego klifu w morze. Ich krew miała zabarwić skały na czerwony kolor. W pobliżu tego miejsca, na samym końcu przylądka stoi malutka kaplica św. Mikołaja. Znajduje się w niej symboliczny grób świętego Mikołaja, który wg legendy uciekając przed Turkami szedł coraz dalej w morze, a ląd przed nim w cudowny sposób narastał tworząc przylądek. U wjazdu na przylądek postawiono pomnik generała Uszakowa, który w 1791 roku rozgromił w pobliżu flotę turecką.

 

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcie: 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska

 

Blaski Bułgarii cz.1

Zapraszamy do mini cyklu foto-reportażowego Anny Przybycińskiej "Blaski Bułgarii",  w którym autorka poprowadzi nas przez jej miejsca sakralne i piękne zakątki natury.

Na początek Bałczik

Bułgaria położona w północno wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego i  liczy 110, 9 tys. km kw.  Od II tysiąclecia p.n.e.  tereny dzisiejszej Bułgarii zamieszkiwały plemiona trackie. W I w n.e. przybyli tu Rzymianie, a na przełomie V i VI wieku Słowianie.  Z kolei w VII w. turkojęzyczne plemiona Protobułgarów pod wodzą  chana Asparucha utworzyły pierwsze państwo bułgarskie  (681 r.).  Pod wpływem Bizancjum od 866 r. nastąpiła stopniowa chrystianizacja kraju i powstał odrębny patriarchat.  Podbita przez Bizancujm Bułgaria odzyskała niezależność w 1186 r. i osiągnęła szczyt swojego rozwoju pod rządami cara Iwana Asena II (1218 – 1241). 

Piktogram naskalny z czasów bizantyjskich

Po rozpadzie na dwa carstwa w 1363 roku została podbita przez Turków i pomimo wielu powstań, pielęgnowania kultury i świadomości narodowej w klasztorach prawosławnych oraz rosnącego od XVIII w.  wsparcia ze strony Rosji pierwsze autonomiczne księstwo (choć ciągle podległe Turkom) powstało dopiero w 1878 roku dzięki rewizji traktatu na kongresie berlińskim.  Faktycznie niezależne państwo powstało  w 1908 roku.  Po II wojnie światowej  Bułgaria znalazła się pod wpływem ZSRR i  wprowadziła jeden z najostrzejszych reżimów komunistycznych pod rządami Teodora Żiwkowa.  Demokratyczne przemiany kraju rozpoczęły się  w 1989 roku. Od 2007 Bułgaria jest członkiem UE.
Tak złożona historia spowodowała przemieszanie ludności, którą obecnie stanowią m.in. Bułgarzy, Turcy, Romowie wyznający różne religie: 83 % chrześcijanie (73% prawosławie, 1,1% katolicy, 8% protestanci), 12-13% muzułmanie.

Wybrzeże Morza Czarnego w Bałcziku

Podróż po Bułgarii zaczynamy od Bałcziku. To trzeci co do wielkości port Bułgarii, a jednocześnie piękny czarnomorski kurort. W czasach, gdy należał do Rumunii, ulubiła go sobie królowa Maria (żona króla Rumunii Ferdynanda II), na której zlecenie nad brzegiem morza wybudowano inspirowany turecką i  bułgarską architekturą letni pałacyk z malowniczym ogrodem. Liczne zaułki porośnięte specjalnie dobranymi roślinami malowniczo sadzonymi wśród ruczajów, murków i tajemniczych rzeźb, sprzyjają relaksowi i zadumie. 

Fresk znad ikonostasu w monasterze Aladja

Na koniec krótkie spotkanie z monastyrem Aladja. Parafrazując Ewangelię można by spytać – „Coście tu przyszli oglądać? Wygodny klasztor?” Nie. To proste pomieszczenia wykute w skalnym zboczu na kilku poziomach, okopcone światłem lampek oliwnych, zdeptane nogami  mnichów, którzy w odosobnieniu szukali kontaktu z Bogiem i także po zakończeniu swojego ziemskiego pielgrzymowania znajdowali spoczynek w wykutych w tej samej skale grobach. Klasztor działał w XIII i XIV wieku. W lokalnym muzeum można zobaczyć rekonstrukcje jak mógł być zorganizowany. Zgromadzono tu także XIX wieczne ikony, a wśród nich tzw. Jerusalemia –ikonę łączącą różne sceny Biblijne i samodzielnie występujące ikony w jedno spójne kolorystycznie przedstawienie. Prawdziwa Biblia napisana pędzlem.

Aby obejrzeć fotorelację kliknij na zdjęcie: 

Tekst i zdjęcia Anna Przybycińska